Jaarverslag 2020: Goed in beeld, actie én nuance

Jaarverslag | 20-04-2022

Het voorzitterschap van het NCad begon anders dan ik verwacht had. In maart werd ons land overvallen door de Corona-crisis en konden veel werk- en kennismakingsbezoeken niet georganiseerd worden. Toch was het voor het NCad een heel actief jaar. We hebben de Corona-pandemie aangegrepen om in een versneld briefadvies te wijzen op de dierproeven en het belang van onderzoek naar vervangende methoden. De Minister heeft het NCad, na de prettige kennismaking die we hadden, gevraagd hierover nader advies te geven. Diverse partijen zagen de pandemie als aanleiding om zich publiekelijk over dierproeven uit te spreken. Niet altijd even genuanceerd. Samen met de voorzitter van ZonMw, prof dr Jeroen Geurts heb ik publiekelijk via een opinieartikel een oproep gedaan de nuance in het debat op te zoeken.

Het belang van nuance in de discussie over dierproeven blijft het NCad uitdragen, ook aan de woordvoerders dierproeven van de Tweede Kamer commissie in een technische briefing kort vóór het Algemeen Overleg over dierproeven op 12 november 2020.

Dat alle dierproeven op korte termijn als gevolg van de in gang gezette transitie naar proefdiervrije innovaties afgeschaft worden is een beeld dat niet klopt met de werkelijkheid. Over deze transitie heeft het NCad in haar oorspronkelijke advies veel genuanceerder geduid. De nuance zoeken betekent niet dan we de ambitie laten varen. Proefdiervrije innovaties blijven een gewenst toekomstbeeld, maar dat zal in meerdere versnellingen voor verschillende wetenschapsvelden bereikt moeten worden. De door het NCad geëntameerde streefbeelden proefdiervrij onderzoek kunnen daarbij helpen. Aan drie veelbelovende streefbeelden hebben we het startsein gegeven. Het zijn de streefbeelden op het gebied van Onderwijs, de cardiovasculaire aandoeningen en de immunologie. Het is verheugend dat wetenschappers met naam en faam hiermee aan de slag gaan.

Over nuance gesproken. De transitie naar dierproefvrije innovaties mag niet blijven steken in mooie voornemens. Wetenschappelijk onderzoek is nodig om tot proefdiervrije methodieken te komen. De Kerngroep Transitie Proefdiervrije Innovaties wees me aan als trekker voor een verkenning naar de mogelijkheden voor wetenschappelijk onderzoek. ZonMw heeft dit traject gefaciliteerd. In een heel kort tijdbestek werd door ZonMw in samenwerking met het NCad een Verkenning uitgebracht die op zeer brede steun mocht rekenen. Voor ZonMw vormde dit de aanleiding om vanuit deze breed gedragen Verkenning te gaan werken aan een kennisagenda dierproefvrije innovaties.

De geïntensiveerde samenwerking met ZonMw staat niet op zich. Ook met andere partijen zoals de CCD, NVWA en NC’s uit verschillende lidstaten is op regelmatige basis contact. Het past bij de uitkomsten van onze stakeholdersanalyse. Veldpartijen zien graag een actievere rol van het NCad en daarin past het ook om gezamenlijk te werken vanuit strategische partnerschappen.

Een strategisch partnerschap van het eerste uur is onze samenwerking met het IvD-platform. Samen richten we ons op kansen op het gebied van de 3V’s (verminderen, versnellen en vervangen). Hoogtepunt in die samenwerking is ongetwijfeld het jaarlijkse Harry Blom-Beraad. Dit goed bezochte Beraad (in hybride vorm live/digitaal) stond in 2020 in het teken van het boeiende onderwerp dag-nacht ritme.

Henk Smid, voorzitter

'Het lukt ons steeds beter om vraagstukken die we signaleren daadkrachtig en vastberaden op te pakken, samen met ons netwerk. Zo hopen we echt iets te betekenen voor proefdieren.' Monique Janssens

'Nieuwe uitdagingen, zoals de COVID-19 pandemie, vragen om nieuwe wetenschappelijke oplossingen. Proefdiervrije methoden kunnen daarbij een belangrijke rol vervullen. Het is de ambitie van het NCad om daaraan bij te dragen.' Coenraad Hendriksen

Streefbeelden proefdiervrij onderzoek vragen om ambitie!

Om de transitie naar proefdiervrij onderzoek te versnellen heeft het NCad het vehikel streefbeelden proefdiervrij onderzoek gelanceerd in haar transitieadvies uit 2016.  

In een streefbeeld worden zowel kwantitatieve als kwalitatieve beschrijvingen van ambitieuze en tegelijk realistische transitiedoelen voor proefdiervrije innovatie en vermindering proefdiergebruik in de komende tien jaar gegeven. Een streefbeeld is er op gericht het proefdiergebruik in het betreffende wetenschapsdomein te reduceren met behoud - of toename - van de kwaliteit. Het gaat om een streven, een ambitie dus, die op de realiteit gestoeld is, maar nog wel gerealiseerd moet worden. Een streefbeeld wordt altijd ontwikkeld door een wetenschapsveld zelf. De wetenschappers in dat veld weten immers wat wel en wat niet mogelijk lijkt op de middellange termijn en voor hen is het uiterst relevant dat nieuwe proefdiervrije modellen minstens zulke goede resultaten opleveren als de oude met proefdieren.

Het NCad initieert, adviseert en monitort het ontwikkelen en doorwerken van streefbeelden proefdiervrij onderzoek.

Meerdere streefbeelden proefdiervrij onderzoek zijn momenteel in ontwikkeling

Zo werken de Nederlandse universiteiten en umc’s gezamenlijk aan een streefbeeld voor het academisch en postacademisch onderwijs. Dit streefbeeld wordt al in het najaar van 2021 verwacht.

En wordt er binnen het HBO-onderwijs een gezamenlijk streefbeeld opgesteld dat waarschijnlijk voor de zomer van 2021 wordt opgeleverd! Het streefbeeld is gericht op de opleidingen voor biotechnici. Op dit moment wordt bekeken of de MBO-school die biotechnici op MBO-niveau opleidt hierbij kan aanhaken.

Tot slot zijn voor het cardiovasculair en het immunologisch onderzoeksdomein recentelijk twee werkgroepen van start gegaan. Kortom, als de streefbeelden goed van de grond komen dan kan er hopelijk een versnelling naar minder proefdiergebruik worden gerealiseerd.

'Met dit streefbeeld gaan de universiteiten en umc’s vol overtuiging de uitdaging aan om methoden te vinden voor beter en innovatiever (post)academisch onderwijs met minder proefdieren. Dit zal zeker ook bijdragen aan nieuwe generaties onderzoekers en docenten die zich meer bewust zijn van de mogelijkheden op dit gebied.' Wim de Leeuw

'Samen met onze partners blijven we volop werken aan de transitie naar proefdiervrije innovatie, de streefbeelden onderwijs, immunologie en cardiovasculair onderzoek zijn hier een goed voorbeeld van.' Reineke Hameleers

Harry Blom-beraad razend populair

Er stonden twee Harry Blom-beraden gepland voor 2020 maar dat is er uiteindelijk één geworden op 11 november. Het was natuurlijk een hele bijzondere editie die anders was dan het normale normaal met mensen die samen zijn in een zaal. Gelukkig wilden onze sprekers graag meewerken aan onze interactieve ‘live’ uitzending.

Het Harry Blom-beraad was omgetoverd tot talkshow met comitélid Monique Janssens als presentatrice. Met dit verschil, dat er geen meningen werden gedeeld maar onderzoekservaringen over de impact van dag en nacht ritmes van  proefdieren, op de uitkomst van het onderzoek. Het was duidelijk dat dit onderwerp goed was gekozen. Meer dan 150 deelnemers deden actief mee; er waren zelfs Belgen in de ‘zaal’. Iedereen kon vragen stellen en dat is ook volop gedaan. De presentaties en de vragen en antwoorden staan op de website van het NCad. Binnenkort hopen we de vooraankondiging eruit te kunnen doen voor het volgende Harry Blomberaad. Wie weet na afloop weer gewoon in gesprek met elkaar met bitterballetjes erbij!

'Zo veel mogelijk nuttige kennis met zo weinig mogelijk impact op dierenwelzijn, zolang nieuwe inzichten over het lichaam en haar medische toepassingen afhankelijk zijn van dierproeven.' Pieter Roelfsema