In Nederland en in andere landen zijn er verschillende organisaties die zich bezighouden met het welzijn van proefdieren. Iedere organisatie heeft haar eigen expertise.
Er zijn bijvoorbeeld organisaties die verantwoordelijk zijn voor het beleid, de vergunningverlening en het toezicht op dierproeven. Andere organisaties richten zich op het ontwikkelen en promoten van alternatieven voor dierproeven. Ook zijn er groepen die verschillende experts met elkaar verbinden om zo van elkaar te leren. Er zijn bijvoorbeeld diverse werkgroepen die werken aan verbeteringen in de proefdierkunde.
Voor ons zijn al deze organisaties belangrijk als stakeholders. Met sommige werken wij nauw samen aan adviezen, activiteiten, streefbeelden en beste praktijken. Hieronder vindt u een lijst van organisaties die werken aan het welzijn van proefdieren.
Nationaal
Stichting Animal Rights zet zich in voor de rechten van dieren. De stichting is tegen geweld, discriminatie of het beperken van vrijheid van mensen en dieren. Op het gebied van dierproeven heeft Animal Rights als doel om zichtbaar te maken welk leed dieren ervaren bij dierproeven. Ook zet ze zich in voor het herplaatsen van (ex)proefdieren en probeert ze bekendheid te geven aan de mogelijkheden op het gebied van proefdiervrije innovatie.
De CCD mag als enige in Nederland projectvergunningen uitgeven voor het uitvoeren van dierproeven. De CCD is een Zelfstandig Bestuursorgaan (ZBO) en benoemd door het ministerie van Economische Zaken. In de wet is vastgelegd dat de CCD onafhankelijk en onpartijdig is. Meer informatie vindt u op de website van de CCD.
In 2024 heeft het Nationaal Groeifonds (een overheidsfonds voor verduurzaming) 124,5 miljoen euro geïnvesteerd in het CPBT. Het CPBT gaat samen met een groot aantal nationale en internationale partijen een centrum opzetten om de ontwikkeling en het vermarkten van proefdiervrije innovaties te versnellen. Het CPBT is een initiatief van de alliantie EWUU, de Universiteit Utrecht, het UMC Utrecht, de Hogeschool Utrecht en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM).
DALAS is in 2019 ontstaan door de fusie van twee verenigingen: de Biotechnische Vereniging (BV) en de Nederlandse Vereniging voor Proefdierkunde (NVP). De leden werken bij diverse onderzoeks- en onderwijsinstituten. DALAS houdt zich onder andere bezig met het bevorderen van de proefdierkunde en stimuleert de professionalisering van mensen in deze sector. Meer informatie vindt u op de website van DALAS.
De Dierenbescherming bestaat al 160 jaar en zet zich in voor het welzijn van alle dieren in Nederland. De dierenbescherming streeft naar een wereld waarin de belangen van dieren vanzelfsprekend zijn in het denken en handelen van mensen. Hoe de dierenbescherming zich inzet voor proefdieren, vindt u hier.
Hollandbio is de belangenvereniging van biotechbedrijven in Nederland. Ze hebben een achterban van kleine startups – vaak spin-offs van universiteiten – tot grote multinationals zoals DSM en Pfizer. Hollandbio heeft programma’s die zich richten op innovatie en technologie voor duurzaamheid en gezondheid op maat.
Eind 2022 waren er in Nederland 78 instellingen met een instellingsvergunning. Dit betekent dat deze instellingen een vergunning hebben om dierproeven te doen en/of proefdieren te fokken en te leveren. Deze instellingen zijn bijvoorbeeld universiteiten, universitaire ziekenhuizen, onderzoeksinstellingen en farmaceutische bedrijven. Lees meer hierover op de website van de NVWA.
Elke fokker, leverancier en gebruiker van proefdieren is verplicht een Instantie voor Dierenwelzijn (IvD) in te stellen. De taken van de IvD zijn onder andere om:
het personeel van de instelling te adviseren over verzorging, huisvesting en gebruik van dieren in proeven;
het welzijn van de dieren in de instelling te controleren;
aanvragen voor projectvergunningen (voor dierproeven) te begeleiden.
In het 2016 is het landelijke 'IvD-Platform' officieel opgericht. Het IvD-Platform is er voor de IvD's en voor de medewerkers die betrokken zijn bij de IvD's. Meer informatie over het IvD-platform vindt u op de website van DALAS.
Het Ministerie van LVVN is verantwoordelijk voor de wetten en regels rondom dierproeven. Het uitgangspunt hierbij is: alleen een dierproef als er geen andere mogelijkheid is. De verantwoordelijke minister informeert de Tweede Kamer over toezeggingen, moties en rapporten op het gebied van dierproeven en de transitie naar proefdiervrije innovatie.
Het Ministerie heeft in het kader van de transitie naar proefdiervrije innovatie het partnerprogramma TPI opgericht.
De NVWA geeft instellingsvergunningen aan bijvoorbeeld universiteiten, farmaceutische bedrijven en medische centra. Zonder deze instellingsvergunning mag een organisatie geen dierproeven doen. Organisaties kunnen alleen een instellingsvergunning krijgen als zij voldoen aan de voorwaarden die in de Wet op de dierproeven (Wod) staan. De NVWA controleert of instellingen hieraan voldoen en of medewerkers werken volgens het onderzoeksplan dat beschreven is in een projectvergunning.
Ook brengt de NVWA elk jaar een overzicht uit. Hierin staat het aantal dierproeven dat is uitgevoerd in Nederland en waarvoor en op welke dieren deze dierproeven werden gedaan. Meer informatie vindt u op de website van de NVWA.
De NVDEC verenigt alle in Nederland werkzame DECs. Een DECadviseert de CCD over een aanvraag, wijziging of verlenging van een projectvergunning voor dierproeven. De CCD erkent DEC’s in Nederland en kan die erkenning ook weer intrekken. Op dit moment zijn er in Nederland ongeveer 15 DEC’s actief. Meer informatie vindt u op de website van de NVDEC.
Patiëntenfederatie Nederland zet zich in voor alle mensen die zorg nodig hebben, nu of in de toekomst. Dit doet zij bij zorgverleners, in de politiek, bij de zorgverzekeraar en in het nieuws. Op basis van de ervaringen van patiënten zorgen ze dat de zorg beter aansluit bij wat mensen vragen. De informatie van Patiëntenfederatie Nederland helpt mensen bij het maken van keuzes in de zorg. Meer informatie vindt u hier.
PETA Nederland is opgericht in 1993. PETA zet zich in voor het realiseren en het beschermen van dierenrechten. Het werk van PETA richt zich op vier gebieden:
de vee-industrie;
de kledingbranche;
proefdierlaboratoria;
de amusementssector.
PETA geeft voorlichting aan beleidsmakers en het publiek over dierenmishandeling. Ook promoot ze het recht van alle dieren om met respect te worden behandeld.
De RDA is een onafhankelijke raad van deskundigen die de minister van LVVN adviseert over multidisciplinaire vraagstukken op het gebied van dierenwelzijn, inclusief diergezondheid en ethische vraagstukken. De RDA behandelt vraagstukken over de volle breedte van het dierbeleid: over gehouden en niet-gehouden (in het wild levende) dieren, hobbydieren, gezelschapsdieren en productie- en proefdieren. Meer informatie vindt u op de website van het RDA.
De Vereniging Samenwerkende Gezondheidsfondsen bestaat uit 22 gezondheidsfondsen die werken aan het voorkomen, genezen en behandelen van ziekten. Samen zetten zij zich in voor onderwerpen zoals een gezonde leefomgeving, gezonde leefstijl, kwaliteit van leven en ziekte overstijgend onderzoek. Daarnaast draagt SGF als verbinder en agendasetter bij aan een samenleving waarin mensen met een (chronische) aandoening de best mogelijke behandeling krijgen en optimaal kunnen meedoen.
De Stichting Informatie Dierproeven geeft informatie over dierproeven in Nederland. Dit doet zij zonder invloed van anderen, voor iedereen die er meer over wil weten. Volgens SID heeft iedereen recht op volledige informatie over dierproeven. Ook over alle keuzes die hiervoor worden gemaakt. De stichting vindt dierexperimenteel onderzoek aanvaardbaar als er strenge voorwaarden gelden.
Proefdiervrij zet zich in voor een toekomst zonder proefdieren. Proefdiervrij wil wetenschappers, ondernemers en de overheid helpen bij de ontwikkeling van nieuw proefdiervrij onderzoek. Ze geeft voorlichting en gaat samenwerkingen aan om proefdiervrije oplossingen te bedenken.
Het doel van het partnerprogramma TPI is dat Nederland internationaal vooroploopt met de ontwikkeling van proefdiervrije oplossingen. Het Ministerie van LVVN heeft de regie over het TPI-programma.
De Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen vertegenwoordigt geneesmiddelenbedrijven die zich richten op onderzoek en ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen. Zij maken nieuwe medicijnen voor de behandeling van ziektes die tot nu moeilijk of niet behandelaar zijn.
In gemeenschappelijk verband laten de Universiteiten van Nederland aan de buitenwereld zien hoe zij vorm geven aan hun maatschappelijke taak. Ze formuleren gezamenlijke ambities rond wetenschappelijk onderwijs en onderzoek. En ze lobbyen voor de randvoorwaarden die nodig zijn om deze ambities te verwezenlijken.
Zij doen dit door:
het leveren van data over de universitaire sector;
het bieden van een platform voor kennisuitwisseling;
het informeren over nieuw overheidsbeleid;
lobbyactiviteiten richting de landelijke politiek;
het vervullen van de werkgeversrol.
ZonMw komt voort uit twee organisaties: Zorgonderzoek Nederland (ZoN) en het gebied Medische Wetenschappen (Mw) van NWO. Het werkt voor verschillende ministeries samen met wetenschappelijke organisaties (die bijvoorbeeld de gezondheid van dieren verbeteren, of verenigingen of stichtingen voor patiënten), bedrijven, regelgevende organisaties en gezondheidsfondsen.
De organisatie draagt onder andere bij aan de ontwikkeling van de 3V’s door hiervoor financiering ter beschikking te stellen. Zo heeft ZonMw het programma Meer Kennis met Minder Dieren (MKMD).
Internationaal
DG SANCO zorgt ervoor dat voedingsmiddelen en consumentenproducten die binnen de EU verkocht worden, veilig zijn. Hiermee wordt de gezondheid van de inwoners van Europa beschermd en verbeterd. DG SANCO werkt hiervoor samen met nationale overheden en agentschappen, consumentenorganisaties, organisaties die de gezondheid verbeteren en wetenschappers en experts.
ECHA is een agentschap van de EU dat zich inzet voor de uitvoer van de Europese wetgeving rondom chemische stoffen. Dit doen ze door de veiligheid van chemische stoffen voor mens en milieu te beoordelen.
Ecopa is het overkoepelende platform op het gebied van de 3V’s in de EU. Elk nationaal platform moet vertegenwoordigers uit de vier onderdelen hebben: academie, industrie, overheid en dierenbescherming.
De EDQM geeft officiële standaarden uit met een wettelijke en wetenschappelijke basis voor de kwaliteitscontrole van geneesmiddelen. Dit geldt voor de ontwikkelings-, productie- en marketingsfase. Elke producent van medicijnen of farmaceutica moet voldoen aan deze kwaliteitsstandaarden. De producten worden verkocht aan de lidstaten van de Europese Conventie.
EFSA is een belangrijk orgaan op het gebied van veiligheid van voeding en veevoer in de EU. EFSA werkt nauw samen met overheden en geeft onafhankelijk wetenschappelijk advies over bestaande en opkomende risico’s. Dit doen ze in overleg met belanghebbenden.
EMA is verantwoordelijk voor de wetenschappelijke evaluatie van geneesmiddelen die door farmaceutische bedrijven zijn geproduceerd voor gebruik binnen de EU.
EPAA is een vrijwillige samenwerking tussen de Europese Commissie, Europese handelsorganisaties en bedrijven uit zeven verschillende industriële sectoren. Deze partners delen en verzamelen kennis en resources om de ontwikkeling, validatie en acceptatie van 3V-methoden in wettelijk vereist onderzoek te versnellen.
Eurogroup for Animals is een breed georiënteerde campagne- en lobbyorganisatie. Deze bestaat uit beleidsmedewerkers van dierenbeschermingsorganisaties. Zij leveren hun bijdrage vanuit hun specifieke terreinen zoals dieren in de veehouderij of in het wild levende dieren en proefdieren. Ze houden zich bijvoorbeeld bezig met de financiering voor proefdiervrije onderzoeksmethoden.
EURL-ECVAM is onderdeel van de In Vitro Methods Unit (IVMU) van het Institute for Health and Consumer Protection (IHCP) in Italië. Ze heeft een belangrijke rol in de coördinatie van de goedkeuring van 3V-alternatieve modellen op EU-niveau. Daarnaast zorgt ECVAM voor kennisdeling en verbetering van samenwerking tussen belanghebbenden in de keten van 3V-ontwikkeling.
EURL-ECVAM is een integraal onderdeel van het Europese Joint Research Centre (JRC). JRC is de dienst voor wetenschap en kennis van de Europese Commissie. JRC speelt een belangrijke rol in het promoten en faciliteren van het gebruik van alternatieven in het wetenschappelijk onderzoek.
FELASA is een overkoepelende organisatie voor de proefdierkunde in Europa. Deze organisatie vertegenwoordigt gemeenschappelijke belangen bij de bevordering van alle aspecten van de proefdierkunde (Laboratory Animal Science) in Europa en daarbuiten. FELASA stelt de 3V's van de proefdierkunde centraal. Ze pleit voor verantwoord wetenschappelijk gedrag met dieren in de levenswetenschappen, met bijzondere nadruk op het waarborgen van dierenwelzijn.
Horizon Europe is een Europees subsidieprogramma voor onderzoek en innovatie van 2021 tot en met 2027. Hiermee stimuleert de Europese Commissie wetenschap en innovatie in Europa. Daarnaast wil ze het bedrijfsleven en de academische wereld uitdagen om samen oplossingen te bedenken voor maatschappelijke vraagstukken die in heel Europa spelen.
De International Cooperation on Alternative Test Methods (ICATM) is in 2009 opgericht. Dit samenwerkingsverband is gestart door vertegenwoordigers van internationale validatiecentra in de VS, Japan, EU en Canada. ICATM stimuleert internationale samenwerking en coördinatie van de wetenschappelijke validatie van 3V-testmethoden.
OESO is een samenwerkingsverband van meer dan 30 landen. Dit verband stimuleert beleid dat het economische en sociale welzijn van mensen over de hele wereld verbetert. De OESO speelt een belangrijke rol in het proefdiergebruik met de publicatie van gestandaardiseerde richtsnoeren voor proeven (dierproeven en proefdiervrije methoden) die internationaal worden erkend.
WHO is de leidende en coördinerende autoriteit op het gebied van de gezondheid binnen de Verenigde Naties. Het houdt zich onder andere bezig met wereldwijde gezondheidszaken, gezondheidsonderzoek, en het monitoren en vaststellen van trends met betrekking tot de volksgezondheid gezondheidsonderzoek.
Nationale comités van andere landen
Er zijn 28 landen die proefdieronderzoek doen onder dezelfde Europese wetgeving. Deze lidstaten hebben allemaal een National Contact Point. De website van de Europese commissie geeft een overzicht van alle National Contact Points.
